نشست خبری رییس جمهوری آمریکا با خبرنگاران درباره توافق هستهای ۱+۵ با ایران عصر روز چهارشنبه ۲۴ تیرماه در کاخ سفید برگزار شد و اوباما این توافق را «تاریخی» خواند و گفت که در صورت نقض آن، ایران با پیامدهای واقعی روبرو خواهد شد.
وی در سخنانش که به صورت زنده از شبکههای تلویزیونی پخش میشد، اظهار داشت: «استراتژی ما این بوده که اگر ایران بمب اتمی داشته باشد، خطری برای آمریکا و منطقه خواهد بود. بر همین اساس هم عمل کردیم و تمامی تحریمها هم به همین شکل اعمال شد. حتی برخی از طرفهایی که با ایران مشکل زیادی نداشتند، به ما پیوستند و ما متمرکز بر روی دستیابی ایران به بمب اتمی، این نظام تحریمی را دنبال کردیم.»
وی افزود: «این استراتژی فقط مال من نبوده است. دولتهای قبلی آمریکا و حتی استراتژی بنیامین نتانیاهو هم بر همین اساس بوده که ایران به بمب اتمی نرسد. توافقی که مذاکرهکنندگان آمریکایی به دست آوردند، همین هدف را برآورده کرده است: این که ایران به بمب اتمی دستیابی پیدا نکند.»
رییس جمهوری آمریکا تاکید کرد: «اما مسئله دیگر ایران هم این است که کماکان فعالیتهایی در منطقه دارد که برای ما و متحدانما مشکل ایجاد میکند.»
وی افزود: «ولی وقتی این توافق اجرا شد و حجم زیادی از اورانیوم غنی شده ایران بیرون رفت، حجم کاری سانتریفوژها پایین آمد، اهداف کاری تاسیسات آب سنگین اراک عوض شد و نظام بازرسی بر تمامی خطوط کارهای اتمی ایران شکل گرفت، دیگر اگر ایران بخواهد به سمت بمب اتمی برود، ما از آن باخبر خواهیم شد.»
به گفته اوباما، “حتی کارشناسان میگویند دیگر با این شکل ایران بمب اتمی نخواهد داشت.”
رییس جمهوری ایالات متحده در عین حال مدعی شد: «هنوز با حمایت ایران از تروریسم مشکل داریم مثل حمایت از حزبالله لبنان و برخی دخالتها در یمن. فکر میکنم اجرای این توافق به ما اجازه میدهد با ایران در تماس باشیم و انتظار داشته باشیم بهتر عمل کنند، همکاری کنند و مسئولانه عمل کنیم. ولی روی آن حسابی هم باز نکردهایم.»
اوباما تصریح کرد: «سختی کار این جاست که باید تمامی فعالیتهای ایران را دنبال کرد ولی به هر حال وقتی بمب اتمی نداشته باشند، ما بهتر خواهیم توانست این کار را دنبال کنیم.»
وی اظهار داشت: «ما درباره هر موضوعی با ایرانیها دیگر در تماس خواهیم بود. البته مثل کوبا عادیسازی روابط نکردهایم ولی به هر حال راه گفتوگو وجود دارد. به من ایراد میگیرند که چون این تفاهم، مشکلات دیگری که با ایران را داریم حل نمیکند، پس باید کنارش بگذاریم. در حالی که این حرف منطقی نیست.»
یکی از خبرنگاران از رییس جمهوری آمریکا پرسید: «فکر نمیکنید چرا بشار اسد از این تفاهم حمایت میکند و تهران هم از آن راضی است اما اسرائیل که متحد اصلی است از آن ناراضی است؟»
به گزارش رادیو فردا، باراک اوباما در پاسخ گفت: «از اینکه بشار اسد یا کسی در تهران به نفع خود بخواهند از آن استفاده کنند، تعجب نمیکنم. هر سیاستمداری از موقعیت برای خودش استفاده میکند. الان دیگر پیش بینی نمیکنیم … الان توافق مکتوب داریم و یک سری بازرسی مشخص در نظر گرفتهایم. حقایق به جای خود باقی است. من نگران این که بقیه چطور فکر میکنند، نیستم.»
وی افزود: «در مورد کنگره، امیدوارم اعضای کنگره بتوانند نارضایتیهای خود را بر اساس حقایق ارزیابی کنند و نه منافع سیاسی و بدانند در پایان چه چیز در راستای منافع ایالات متحده آمریکا است و نه یک حزب یا نامزد خاص. نگرانی اسرائیل را درک میکنم. در منطقهای خطرناک واقع است و با حکومتی طرف است که هالوکاست را نفی کرده و نابودی آنها را خواستار است. من اینها را به نخستوزیر اسرائیل هم گفتهام. اما همه این خطرها وقتی حاد میشود که ایران بمب اتمی داشته باشد. اما هیچکدام از مخالفان این تفاهمنامه – در کنگره آمریکا و یا دیگران – هیچ جایگزینی نداشتهاند. بله میگویند این اشتباهی تاریخی و به خطر انداختن اسرائیل است ولی سوال من این است: جایگزینی که شما پیشنهاد میکنید چیست؟ وقتی ۹۹ درصد کارشناسان و بیشتر سران کشورهای جهان میگویند این تفاهم جلوی دستیابی ایران به بمب اتمی را میگیرد، در مقابل ولی یک نفر مخالف است، شاید آن یک نفر باید جایگزینی هم داشته باشد.»
به گزارش بی بی سی، رییس جمهوری آمریکا تاکید کرد: «حالا یا باید مسئله اتمی ایران را با دیپلماسی و مذاکره حل کرد یا با جنگ و مداخله نظامی. این دو راه پیش رو است. برخی ممکن است بگویند ما توافق بهتری به دست میآوردیم. شاید برخی منتقدان بگویند توافق خوب این بود که ایران اصلا فعالیت اتمی نداشته باشد. مشکل این منطق این جاست که ایران به هیچ وجه به آن رضایت نمیدهد. دیدگاه جامعه جهانی هم این نیست که ایران برنامه صلح آمیز اتمی نداشته باشد.»
اوباما با اشاره به مخالفتها در کنگره آمریکا با توافق اتمی ایران گفت: «از مخالفان میخواهم قبل از نظر دادن آن را بخوانند و بعد بگویند به طور دقیق نشان دهند کجای این توافق به ایران اجازه دستیابی به بمب اتمی را میدهد و بعد هم راه جایگزین پیشنهاد دهند. ما یک نظام بازرسی مشخص برای فعالیتهای اتمی ایران طراحی کردهایم که به اجرا در خواهد آمد. حالا سوال این است که اگر بخواهند فعالیت موازی درست کرده و بمب بسازند چطور؟ اگر ایران بخواهد این کار را بکند، باید تمامی این فعالیتها را از منبع تا غنیسازی جای دیگر دنبال کند و اگر این کار را بخواهد بکند، ما میفهمیم.»
رییس جمهوری آمریکا افزود: «حالا بگذارید فرض کنیم ایران به طور کامل به دنبال فعالیت مخفی برای ساخت بمب اتمی است. آژانس بینالمللی انرژی اتمی میتواند بگوید فلان سایت خاص مشکوک به نظر میرسد. به ایران میتوانند بگویند ما میخواهیم بازرسی کنیم. اگر ایران مخالفت کند، ما راهی برای آن داریم. نیازی هم به روسیه و چین برای مثال برای رد کردن مخالفت ایران نداریم. اگر ایران همکاری نکند، تحریمها بازگردانده خواهد شد. ضمن اینکه این چیزی نیست که راحت بشود جایی مخفی و قایم کرد. اگر هم سایت مشکوک پیدا کنیم، آن را مانیتور کرده و تحقیق میکنیم. فیزیک حتی در سطح دبیرستان هم به ما میگوید اگر اورانیوم یا مواد ساخت بمب اتمی جایی باشد، قابل دنبال کردن است و قایم کردنی نیست و ما میتوانیم روی آن کار کنیم.»
اوباما گفت: «آیا ایران میتواند با این همه ساز و کار کلک بزند؟ شاید بخواهد. ولی ما به اندازه کافی پیش بینی کردهایم و هم سریع از آن با خبر میشویم و هم سریع تحریمها را بر میگردانیم بدون این که نیازی به شورای امنیت باشد. یا دیگر اگر بخواهید بگویید اگر اینقدر ایران به دنبال مخفی کار باشد که حتی با این همه کار باز هم به دنبال بمب باشد، پس دیگر پاسخ شما مذاکره نیست. میروید سر اصل مطلب که باید اقدام نظامی کرد. این دیدگاه را میشود مطرح کرد ولی اجرای آن قابل بحث است.»
یکی دیگر از خبرنگاران پرسید: «نگران نیستید که با برداشتن تحریم تسلیحاتی، سلاح به دست حزبالله لبنان و دیگر حامیان ایران در منطقه برسد؟»
رییس جمهوری آمریکا در پاسخ گفت: «نگرانیهایی در مورد حمایت از حوثیهای یمن و یا دیگر فعالیتها وجود دارد. یک راه آن قطعنامه شورای امنیت است. وقتی ایران نشان دهد فعالیت نظامی اتمی ندارد و نقش خود در منطقه را عوض کند، بعد به تسلیحات میرسیم. ما به این رسیدیم، پنج سال تحریم تسلیحاتی میماند و هشت سال هم تحریم موشکهای بالستیک به جای خود خواهد بود. ما نه فقط در این قطعنامه – تحریم ایران برای برنامه اتمی – که در دیگر قطعنامههای شورای امنیت هم محدودیتهایی برای فروش سلاح به ایران داریم. در نتیجه به اندازه کافی ابزار قانونی برای رصد فعالیت تسلیحاتی ایران در اختیار داریم. این طور هم نیست که مثلا سازمان ملل مانند پلیس، فعالیت ایران را رصد کند. ما با همکاری متحدان، هرگونه ارسال تسلیحاتی ایران را دنبال میکنیم. برای مثال حزبالله و سلاحهایی که دارند، به این دلیل نیست که سلاحی که دارند قانونی است و یا راحت به دست میآورند. ما با متحدان خود تعهد کردیم همکاری بیشتر کرده و هرگونه انتقال را بهتر بررسی کنیم ولی ورای آن، ابزار قانونی را در اختیار داریم.»
مشکل سوریه و عراق
اوباما اظهار داشت: «در مورد خاورمیانه، هدف اصلی من این است که وقتی اوضاع را به رییس جمهور بعدی میسپارم، مطمئن شوم که اوضاع قابل بهبود باشد. تمرکز روی سوریه و جنگ داخلی است، نیازمند این هستیم که عراق به اتحاد برسد و نه فقط علیه داعش، که برای همکاری بهتر با هم کار کنند. یک هدف هم اطمینان از جلوگیری از دستیابی ایران به بمب اتمی است. همچنین با اسرائیل همکاری نزدیک داریم. با همه اینها، این مشکلها حل شدنی نیستند و رییسجمهوری آمریکا هم نمیتواند این همه را حل کند. این در دست مردم منطقه خاورمیانه است که خود دست به کار شوند. من میخواهم فقط بنیانی مناسب بر جا بگذارم. به نظرم اگر امنیت و اقتصاد خوبی در منطقه شکل بگیرد، گروههایی مثل داعش نمیتوانند آنها را فریب دهند. این کار ما به تنهایی نیست ولی به همکاری دولتها، رهبران مذهبی و دینی و گروههای مدنی نیاز داریم. موافقم که تا وقتی ترکیه و روسیه و ایران و کشورهای عربی منطقه همکاری نکنند، مشکل سوریه قابل حل نیست. برای حل آن نیاز به همکاری قدرتهایی است که در سوریه منافع دارند. ایران یکی از این بازیگران است و مهم است که بخشی از این گفتوگو باشند. باز هم تکرار میکنم، من فکر نمیکنم به زودی و در آینده نزدیک روابط عادی با ایران را از سر بگیریم. اما به طور واضح ایران در عراق نقش دارد. عراق اکثریت شیعه دارد. برخی از عوامل کلیدی عراق را انتظار داریم با ایران در تماس باشند – مثل نخست وزیر عراق – اما برخی گروههای شبه نظامی شیعه اگر به ایران نزدیک باشند ممکن است باعث بروز خشونت شوند. ما در حال همکاری و بررسی هستیم که ببینیم چطور میشود با نخست وزیر عراق همکاری کرده و اوضاع را بهتر کنیم. این گفتوگوها در جریان بوده و ادامه خواهد داشت. همکاری آمریکا در عراق و پشتیبانی ما در راستای حمایت از دولت عراق است.»
سرنوشت چهار زندانی آمریکایی در ایران
یکی از خبرنگاران از رییس جمهوری آمریکا پرسید «فکر نمیکنید باید به شکلی سرنوشت چهار زندانی در ایران را هم پیگیری میکردید؟» که وی در پاسخ گفت: «این که انگار من دارم جشن میگیرم در حالی که چهار آمریکایی در ایران در زندان هستند، به واقع بی معنی است. من با برخی خانوادههای این زندانیان دیدار کردهام. دیپلماتهای ما خیلی تلاش میکنند که آنها را بیرون بیاورند. اگر سوال این است که چرا مذاکرات اتمی را به آزادی این افراد پیوند نزدیم، به منطق حرفی که میگویید فکر کنید. ایران اگر فکر کند موضوع دیگری به بحث اتمی مرتبط است راه را عوض میکند. حتی اگر ما به تفاهم اتمی نمیرسیدیم برای آزادی این افراد هیچ ربطی نداشت و ما هنوز به دنبال آزادی این افراد هستیم.»
کمک مالی به بشار اسد و حزبالله لبنان
یکی از خبرنگاران این پرسش را مطرح کرد که «میگویند الان پول زیادی دست ایران میرسد و دولت شما میگوید ایران اینها را در داخل خرج میکند. ولی اگر خرج بشار اسد یا حزبالله لبنان کرد چطور؟»
باراک اوباما در پاسخ گفت: «حسن روحانی در فعالیت انتخاباتی خود خواهان بهبود اوضاع اقتصادی بود و انتظار این است که پول را صرف مصارف امور داخلی کند. حالا اگر پول ناگهان به جیب سپاه پاسداران و یا دیگر گروهها برسد، این احتمال وجود دارد که این گروهها منابع اضافی داشته باشند. ایران از حزبالله لبنان حمایت میکند و شاید این حمایت را بیشتر کند. آیا سوال این است که آیا باز هم کمک میکند؟ بله. آیا ما هم باید نگران این حمایت باشیم؟ بله. آیا مانع دخالت ایران از گروههای واسطه در منطقه شدن از جلوگیری از دستیابی ایران به بمب اتمی مهمتر است؟ نه.»
وی افزود: «اینکه برخی میگویند با این تفاهم ایرانیها میتوانند جهان را تسخیر کنند، جوابی ندارد. این که گفته میشود ایران میتواند نقض تعهد کند بدون اینکه ما بدانیم، نادرست است. تحریمهای سخت ما باعث شد حجم زیادی از پول ایران بلوکه شود. ایران وقتی دید ما مصمم به حل دیپلماتیک مسئله هستیم، پیش آمدند و وقتی سران کشورهای اصلی جهان بدانند ایران مشغول نقض قرارداد است، همه تحریمها بر میگردد. شاید ایران به جای یکصد میلیون دلار، ۶۰ یا ۷۰ میلیون دلار به دست میآورد. ولی با این حال اگر هیچ کاری نمیکردیم، راه دستیابی به بمب اتمی برای ایران باز بود.»
رییس جمهوری آمریکا اظهار داشت: «بگذارید این را هم بگویم. حتی اگر فرض کنیم ایران در ۱۰ سال آینده گول نزند، بعد از این مدت برخی از محدودیتها برداشته خواهد شد ولی بازرسیها به جای خود باقی خواهند ماند. مسئولیت ایران تحت انپیتی به جای خود باقی است و ایران به آن متعهد باقی خواهد ماند. پروتکل الحاقی به جای خود باقی خواهد ماند و اجرا خواهد شد. هیچ سناریویی نیست که یک رییس جمهوری آمریکا در آینده و در صورتی که ایران بخواهد بمب اتمی بسازد، در موضع قدرت نباشد. ایران تعهداتی بینالمللی داده و حتی اگر بخواهد بگوید خوب دیگر بیایید گول بزنیم یا حتی واضح بگویند میخواهیم بمب اتمی بسازیم، باز هم در تناقض با همین تفاهم هستند. آن زمان تمام کشورهای حاضر در گفتوگو واکنش نشان خواهند داد. ایران هم آن زمان برای ساخت بمب اتمی از الان قویتر نشده است. تا آن زمان، ما هم ضعیف نشدهایم و قرار نیست از قدرت نظامی خود کم کنیم. حتی در آن زمان و ۲۰ تا ۳۰ سال آینده، اگر بخواهند بمب بسازند، مدتی که نیاز دارند معادل همین چیزی است که الان در اختیار دارند و ما توانایی ردیابی آن را داریم. در آینده اگر بخواهند بگویند حالا بمب میسازیم چون بهتر شدهایم، باز توانایی جلوگیری را داریم.»
وی در پایان تاکید کرد: «من هنوز به تغییر امیدوارم. در منطقه بیکاری و مسائل زیادی وجود دارد ولی من این توافق را به عنوان سرمایه قرار ندادهام. حتی اگر بیست سال دیگر ایران بخواهد از انپیتی خارج شود و بگوید میرویم بمب اتمی میسازیم، هر رییس جمهوری در آمریکا باشد در موقعیت بهتری است که بتواند تصمیم گیری کند و از موقعیت بهتری برخوردار خواهد بود.»
به نکات زیر توجه کنید