اشاره:

برگزاری شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران موضوع بسیار مهمی بود که با وجود تلاش گسترده رسانه های غربی برای بی اهمیت نشان دادن آن، بازتاب جهانی لازم راپیدا کرد. به غیر از رسانه هایی که مأموریت داشتند با سانسور مسائل مهم این نشست، از اثرات و پیامدهای مهم آن بکاهند، سایر رسانه ها و حتی افراد شاخصی که به تحلیل ابعاد این رخداد بسیار مهم پرداختند، این نشست و مسائل آن را در چارچوب زمانی حاضر نگه داشتند و ورود شاخص و مستقلی به نسبت این نشست بزرگ با ماهیت انقلاب اسلامی نداشتند، در حالی که به نظر می رسد در پس ظاهر باشکوه این اجلاس، نکته بسیار مهم تری وجود دارد که با آگاهی از آن و لحاظ کردنش عظمت و اهمیت این نشست در عرصه جهانی و برای ایران اسلامی و انقلاب اسلامی چند برابر می شود تا آنجا که می تواند در زمره بزرگ ترین موفقیت های پس از انقلاب قرار گیرد و نقطه عطفی برای روند پرشتاب حرکت رو به جلوی انقلاب محسوب شود.

این نکته بسیار مهم مرتبط با این نشست، جریان داشتن آشکارا اندیشه انقلاب اسلامی در بستر جهانی است که امام خامنه ای(مدظله العالی) با ارائه بیانات ویژه شان در این نشست آن را پرخروش تر کردند. نوشتار حاضر در پی آن است که اشاره مختصری به این مهم داشته باشد.

الف- خاستگاه مفهومی بحث

اندیشه برترین وجه ممیزه انسان در مقایسه با سایر موجودات، به خودی خود شکل نمی گیرد و به بستر و عامل نیاز دارد، تکامل و رشد آن هم زمانی میسر است که نظر افرادی را : مثبت و یا منفی :جلب کند و آنها آن را ادامه دهند. در تاریخ اندیشه ورزی، اندیشه های فراوانی دیده می شود که به سبب ریشه زمینی، دوام نیافتند و چنانچه قرار باشد نقشه ای از تاریخ اندیشه ورزی رسم شود، آنچه در این نقشه بیش از هر چیز نظرها را جلب می کند، راه ها و مسیرهایی است که هر یک نماینده اندیشه ای هستند که در میانه قطع شده اند. در برابر این گروه فراوان اندیشه های ناتمام و در میانه راه مانده، اندیشه های دیگری وجود دارند که توانسته اند حیات و دوام خود را حفظ کنند، این نوع اندیشه ها نوعاً با دین و اعتقادات ارتباط داشته اند و در هر دوره ای به لطف حضور هواداران، در محافل خاص مطرح بودند؛ اما هیچ گاه از عمارت اندیشه خارج نشدند تا به عمارت جامعه بپردازند. نوع دیگر اندیشه، اندیشه های دینی بوده است که هم بر سایر اندیشه ها تأثیر گذاشت و هم با ادعای توانایی برای اداره شئونات زندگی انسان، سر پا و پویا باقی ماند و با وجود ناملایمات زمانه و قرار گرفتن در سایه روشن های تحولات، هیچ گاه از ادعا و عرضه خودش به جامعه کوتاه نیامد. برجسته ترین این نوع اندیشه ورزی، اندیشه ورزی اسلامی است که وجه بارز و امروزی آن در سرگذشت انقلاب اسلامی ایران قابل مشاهده است.

ب- امام خمینی، محیی الدین و بازآفرین

امام خمینی(ره) از اندیشه ورزان عرصه دین بود که تشخیص داد، حاکمیت ستمگران بر سرنوشت ملت های مسلمان باعث منزوی شدن دین و رکود اندیشه ورزی دینی و تحریف و تعطیلی آموزه های دینی شده است، از این رو به احیای دین و بازآفرینی اندیشه دینی، به ویژه در امور حکومتی و بازآفرینی ساختار حکومت، دست زدند. امام(ره) در زمانی که دو تفکر بزرگ کمونیستی و کاپیتالیستی با عبور از حصار اندیشه محض و ورود به عرصه عمل و شکل دادن دو قطب قدرتمند جهانی، دنیا را در سیطره خود داشتند و به سبب سلطه دیرینه شان بر حوزه های اندیشه و عمل اجازه طرح و ورود اندیشه دیگری را به این جغرافیا نمی دادند، آنچنان عالمانه اندیشه دینی را احیا کردند و به ترسیم ساختار اولیه حکومتی آن پرداختند که دو قطب اندیشه و عمل غیردینی و قدر قدرت آن روزگار نتوانستند مانع ظهور و حاکمیت اندیشه دینی ناب امام(ره) و حکومت برآمده از آن شوند. دشمنان این اندیشه جدید انقلابی چون آن را برای خود تهدید می دیدند آن را برنتافتند و در برخورد با آن راه دیگری را پیش گرفتند.

ج- جنگ، حادثه غیرمترقبه

انقلاب اسلامی ایران پس از پیروزی در حال سر و سامان دادن به وضعیت در هم ریخته بخش های مختلف بود که دشمنان خارجی به شکل ناگهانی و غیرمترقبه جنگ کم سابقه ای را علیه ایران به راه انداختند. در کوران جنگ تحمیلی که خسارت های مادی و معنوی آن رو به افزایش بود و مردم با تمام وجود آن خسارات را لمس می کردند آن حکیم دوراندیش، از جنگ به «نعمت» یاد کردند. عبارتی که برای بسیاری قابل درک و هضم نبود، اما چون به آن بزرگمرد ایمان داشتند، آن را در ذهن نگه داشتند، دیگرانی هم که برای تبیین این بیان عجیب امام راحل(ره) قدم پیش گذاشتند، باب برکات آن روز جنگ را باز کردند، اما چون کسی این روزها را پیش بینی نمی کرد، نمی دانست دستاورد آن جنگ «نعمت» خوانده شده روزی از قدرتمندترین ابزار ترویج اندیشه های انقلاب اسلامی خواهد شد.

د- صدور انقلاب

دشمنان انقلاب زمانی صدای زنگ خطر را بلندتر کردند که شنیدند محیی الدین روزگار رسماً اعلام کرد قصد دارد انقلابش را صادر کند. پس از آن بود که دشمن پرده دیگری از انقلاب اسلامی ایران را مشاهده کرد و متوجه شد که کارش با این انقلاب و اندیشه سترگ و مواجش به درازا خواهد کشید. صدور انقلاب آغاز شد، اما چگونه؟!

هـ – ارتباط با ملت ها

حضرت امام(ره) با شناختی که از اسلام و معارف آن و نیز از وضعیت حاکم بر جهان و ظلمی که قدرتمندان بر مردم ضعیف می کردند و نیز به ستوه آمدن مردم از این ظلم و میزان آمادگی آنها برای شنیدن و پذیرفتن سخن حق داشتند، می دانستند با بلند شدن صدا و دعوت انقلاب اسلامی ایران، این مردم و ملت های کشورهای مختلف، به این دعوت لبیک می گویند، این پیش بینی حضرت امام(ره) خیلی زود محقق شد و ملت های مسلمان و حتی غیرمسلمان، علاقه مند و شیفته اندیشه های والای انقلاب اسلامی شدند و پس از آشنایی عمیق تر با آن به تبلیغ و ترویج آن همت گماشتند و بدین وسیله حاکمان کشورهای این ملت ها بر جسم و ملیت و متعلقات آن حکومت می کردند و اندیشه های انقلاب اسلامی بر روح و جان آنها حاکم شده بود.

و- اندیشه ورزی درست درباره استکبار

یکی از شاخه های اندیشه ورزی در منظومه اندیشه ورزی اسلامی حضرت امام(ره) اندیشه ورزی درباره استکبار و مصداق آن بود، امام(ره) خمینی در این باره آنچنان شجاعانه و عالمانه اندیشه ورزی کردند و با انگشت اشاره و فریادهای مکرر و بلند آمریکا را با نام ماندگار «شیطان بزرگ» مصداق آن قرار دادند که این مقوله جهانی شد و حصار ضخیم امنیتی را که آمریکایی ها با تبلیغات فریبکارانه شان برای خود ساخته بودند و کسی جرئت نزدیک شدن به آن را نداشت، در هم شکست. امام عزیز چنین ضربه ای را که در تاریخ پس از شکل گیری آمریکا سابقه نداشت به شوروی آن زمان هم وارد کرد. این ضربه آنچنان سنگین و عمیق بود که آمریکایی ها هیچ گاه نتوانستند آن را ترمیم کنند.

ز- گم نکردن راه

دشمنان انقلاب اسلامی امیدوار بودند پس از رحلت حضرت امام(ره) وضع تغییر کند، از این رو دوره حضرت امام(ره) را با توطئه و صبر تلخ و زهرآگین تحمل کردند و برخلاف تصورشان دیدند در دوره زعامت و رهبری امام خامنه ای(مدظله العالی) نه اینکه چیزی تغییر پیدانکرد و راه همان راه امام راحل اعلام شد، بلکه معظم له با شور و نشاط بیشتر و در قالبی اجرایی تر به تبیین و بسط اندیشه ورزی امام و اندیشه های متعالی انقلاب اسلامی پرداختند. در اینجا شکوفایی هرچه بیشتر رشحات اندیشه ای بود که جای خودش را در عرصه عمل پیدا می کرد.

ح- تشخیص موقعیت

امام خامنه ای(مدظله العالی) پس از رحلت حضرت امام(ره) و تصدی امر رهبری، یک سرمایه عظیم به نام آموزه ها و معارف دینی داشتند که امام خمینی(رحمه اله علیه) به شکل کلی آن را در اندیشه حکومت اسلامی و اندیشه های انقلاب اسلامی بارور کرده بودندکه ویژگی های برجسته و متعدد امام خامنه ای(مدظله العالی) در عرصه های مختلف را باید به آن اضافه کرد و یک میدان عمل پر از دشمن و مشکلات که پیش رو داشتند و عنصر سومی به نام تشخیص موقعیت که حد فاصل سرمایه در اختیار مقام معظم رهبری و میدان عمل موصوف بود. بررسی اجمالی عملکرد امام خامنه ای(مدظله العالی) حاکی از آن است که ایشان لحظه ای از سرمایه عظیم اندیشه های پر تلألو انقلاب اسلامی غافل نشدند و با شناخت دقیق موقعیت های داخلی و خارجی و تشخیص صحیح آنچه که باید انجام داد به اقتضای امور آن اندیشه ها را در روح امور و برنامه ها جاری می ساختند و این در حالی بود که ساحت اندیشه ورزی در غرب وضع دیگری داشت.

ط- رکود اندیشه ورزی در غرب

به موازات شکوفایی اندیشه ورزی دینی در کانون هدایت و رهبری انقلاب اسلامی و نزدیکی و همگامی امور و برنامه ها با حوزه اندیشه ورزی که جامعه تنها آثار آن را به شکل گاه و بی گاه در رشته ها و عرصه های مختلف مشاهده می کرد و از خاستگاه و هدایتگر اصلی اطلاع چندانی نداشت، مرکب اندیشه ورزی در غرب به گل فرو رفت و مردم غرب به ناگاه متوجه شدند مصائبی که این روزها بر سرشان باریدن گرفته ناشی از پشتوانه های فکری اشتباهی است که اندیشه ورزان چند دهه گذشته غرب برای سرمایه دارتر کردن سرمایه دارها و عمله تر کردن مردم ارائه کردند، اگر همه مردم غرب منشأ این مصائب را ندانند حداقل با آثار دردآور آن به شدت درگیرند.

ی- بیداری اسلامی

غربی ها و عرب ها غالباً اصرار دارند تحولات اخیر در بخشی از جهان اسلام را بهار عربی بنامند، حال آنکه هیچ انسان آگاه و اندیشمندی نمی تواند آثار جدی اندیشه های انقلاب اسلامی ایران را بر این تحولات انکار کند. بررسی روند تأثیرگذاری اندیشه بر رفتار جوامع دور از کانون اندیشه مورد نظر به راحتی اثبات می کند که این تحولات متأثر از اندیشه های انقلاب اسلامی است، اگرچه با فاصله سه دهه ای تحقق یافته است.

ک- ارتباط با دولت ها

استکبار جهانی پس از غافلگیری در برابر اقدام ناگهانی حضرت امام(ره) که فرمودند ما انقلاب مان را به جهان صادر می کنیم و ناتوانی از منع صدور انقلاب که با کمال تعجب دید این انقلاب راهش را برای رسیدن به سایر ملت ها در نقاط مختلف جهان پیدا کرد و استکبار هم نتوانست کار چندانی بکند، برای جلوگیری از موفقیت بیشتر صدور انقلاب و ناتمام گذاشتن آن، با استفاده از سلطه اش بر دولت ها و حکومت ها مانع از همگرایی دولت ها و حکومت ها با ملت های شان در همراهی با انقلاب اسلامی ایران شد و این در حالی بود که اندیشه های انقلاب اسلامی به آرامی و بی صدا و گاهی هم با طنین و پژواک مشخص به راه خود و تسخیر اذهان و نقاط جدید پیش می رفت و در مواردی هم باعبور از موانع استکباری خودش را به مناطق ممنوعه دولتمردان برخی کشورها می رساند. واقع شدن استکبار با تمام امکانات دفاعی اش بین اندیشه های انقلاب اسلامی و دولت ها آخرین کاری بود که می توانست انجام دهد و در واقع این نقطه محل منازعه مهم ایران و استکبار جهانی است. ایران برای پیروزی در این منازعه تعیین کننده از فرصت نشست غیرمتعهدها در تهران استفاده کرد و بیشتر دولت های حاضر در نشست با استفاده از فضا و مکان بدون حضور سلطه گرایانه استکبار با نزدیک شدن به ایران همگرایی و علاقه شان به اندیشه های متعالی انقلاب اسلامی را ابراز کردند و این مسئله پس از بیانات امام خامنه ای(مدظله العالی) و ابراز احساسات آنها و نیز پذیرش مفاد بیانیه ای که محورهای اصلی آن برآمده از این اندیشه های ناب بود، بسیار برجسته تر و دیدنی تر شد.

ل- مواضع و پیام های حکیمانه ای از جنس اندیشه اسلامی

خط سیر اندیشه های انقلاب زمانی بیشتر خودنمایی کرد که امام خامنه ای(مدظله العالی) با حضور در اجلاس بیانات شان را ایراد کردند. محورهای تقریباً بیست گانه بیانات معظم له تماماً بازتاب دهنده اندیشه های انقلاب اسلامی بود که امروزه برای بسیاری از مردم جهان به موضوع اصلی تبدیل شده است. شاید دیگرانی هم باشند که این مسائل برای شان مهم باشد که یقیناً این گونه است؛ اما وجه تمایز اندیشه های انقلاب اسلامی با آنها در جهت گیری ها و مواضع است. زمانی که نمایندگان ۱۲۰ کشور جهان به اجلاس تهران آمدند نمودهای مختلفی از اندیشه های انقلاب اسلامی به برکت پیشرفت های ایران در عرصه های مختلف و نوع مواجهه ایران با استکبار، پشتوانه این اندیشه ها واقع شده بود و این کشورها با دیدن این دستاوردها یقین پیدا کردند با پیروی قاطعانه و صادقانه از این اندیشه ها می توانند آزاد و پیشرفته و به دور از هر گونه ذلت و با عزت زندگی کنند و ایران را نمونه بارز این دریافت دلنشین قرار دهند. پس از سی و سه سال ایران اسلامی با اتکا به اندیشه های والای انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن توانست هم ملت ها را داشته باشد و هم دولت ها را. برای تحکیم این موقعیت باید راه را پر تلاش تر ادامه داد. ان شاءالله