خاورمیانه همیشه محل منازعات گوناگون بوده و اکنون هم نوعی از منازعه قدرت در خاورمیانه جریان دارد؛ رقابتی پنهانی میان ۲ دولت که فراتر از جنگ مخفی آنها درباره اختلاف‌نظرهای ایدئولوژیک، استراتژی‌ها و حتی تاکتیک‌هاست. این ۲ بازیگر اصلی که در حوزه‌های مختلف در مواجهه با یکدیگر قرار دارند، ایران و عربستان‌سعودی هستند. به واقع تفاوت‌های هویتی، منشأ رقابت میان این ۲ قدرت برتر منطقه‌ای در خاورمیانه است؛ رقابتی که در حال حاضر در عرصه بحران سوریه و نتایج آن، بروز و ظهور یافته است.

به نظر هیلاری لورت، تحلیلگر ارشد سابق کاخ سفید که درباره مسائل خاورمیانه کار می‌کند و مسؤولیت‌های مختلفی در دپارتمان دولتی ایالات متحده و شورای امنیت ملی برعهده داشته است، سوریه به عرصه تقابل ۲ نوع قدرت نرم و سخت بدل شده که قدرت نرم از جانب تهران اعمال می‌شود.

همواره ما از دیدگاه یک کشور میلیتاریستی به ایران نگاه می‌کنیم در حالی که پیام ایران درباره سوریه نه‌تنها میلیتاریستی و مبتنی بر رویکردهای نظامی نیست که کاملا روشن و واضح است. راهکار ایران درباره سوریه برگزاری یک انتخابات آزاد و در عین حال عادلانه است؛ درست مانند سناریویی که در مصر، افغانستان و عراق هم به اجرا گذاشته و محقق شد.

اما درباره عربستان‌سعودی لورت معتقد است سعودی‌ها از وضع موجود و جایگاه کنونی خود در نظام بین‌الملل ناراضی هستند و این نارضایتی را از طریق حمایت مالی و پرورش گروه‌های بنیادگرا و سلفی بروز می‌دهند. عربستان‌سعودی از گروه‌های شبه‌نظامی متحد القاعده حمایت می‌کند تا جایی که حتی برای کشتار مسلمانان دیگر هم بی‌تمایل نیستند.

ایران اما متنفذترین کشور مسلمان شیعه و در عین حال دولتی غیرعرب است که با دولت سوریه و شخص بشار اسد اتحادی استراتژیک دارد. در مقابل، عربستان‌سعودی کشوری با اکثریت سنی است که از روابط تنگاتنگی با ایالات متحده برخوردار است و گروه‌های مخالف دولت سوریه را حمایت می‌کند.اما تنش‌ها در روابط ایران و عربستان بر سر سوریه، خیلی زود خود را نشان داد. در همین ماه وقتی که سعید جلیلی، مقام ارشد امنیتی ایران با بشار اسد ملاقات داشت، تاکید کرد ایران اجازه نخواهد داد محور مقاومت که سوریه یکی از اصلی‌ترین ارکان آن است، به هر دلیلی درهم شکند. منظور جلیلی از محور مقاومت به طور اخص، ایران، حزب‌الله، سوریه و حماس بود. به باور خانم لورت ۲ نکته بسیار مهم که ایران درباره سوریه بر آن تاکید می‌ورزید، فشار برای آتش‌بس در سوریه به مدت۳ ماه منتهی به ماه رمضان و همچنین برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه بود. به واقع جمهوری‌اسلامی معتقد است اگر یک کشور انتخابات آزاد و عادلانه داشته باشد، می‌تواند خط‌مشی‌ها و سیاست‌های مستقل خود را که تامین‌کننده منافع آن کشور است، تعقیب و تحصیل کند. ایرانی‌ها بر این باورند که اگر سیاست‌های دمشق مستقل و فارغ از دخالت‌های خارجی دنبال شود، سوریه به طریق اولی اشتیاقی به دنباله‌روی از سیاست‌های غرب و ایالات متحده نخواهد داشت. لورت معتقد است ایران می‌تواند سیاست حمایت از انتخابات شفاف و عادلانه در سوریه را آن هم در شرایطی که اغلب جمعیت این کشور را اهل تسنن و نه شیعیان تشکیل می‌دهند، به کار بندد اما حمایت ایران از این سیاست لزوما به این خاطر نیست که تهران معتقد است جانشین اسد از حامیان ایران و شیعیان خواهد بود بلکه سیاستمداران ایرانی به درستی دریافته‌اند که در جریان یک انتخابات شفاف و عادلانه، جانشین بشار اسد نمی‌‌تواند علاقه‌ای نسبت به همگرایی استراتژیک با آمریکا یا اتحاد با اسرائیل از خود بروز دهد. چنین تمایلی بی‌تردید در تقابل کامل با دیدگاه‌ها و تاریخ سوریه است و به تقابل ناخودآگاه ملت و دولت جدید منجر می‌شود. همین نوع نگاه برای ایران یک مجموعه دستاورد ژئوپلتیک به همراه داشته است. با این حال خانم لورت بر این باور است که عربستان‌سعودی از قدرت مانوری مشابه ایران برخوردار نیست. صحبت از آتش‌بس یا انتخابات شفاف و منصفانه از جانب سعودی‌ها اساسا سالبه به انتفای موضوع است. سعودی‌هایی که خود انتخابات شفاف و عادلانه در کشورشان ندارند و نمی‌توانند و نمی‌خواهند داشته باشند، نمی‌توانند از برگزاری همه‌پرسی در سوریه دم بزنند.

با این حال لورت اضافه می‌کند سعودی‌ها در سوریه منافع شخصی‌ای دارند که روی آنها حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند. سعودی‌ها می‌دانند در سوریه‌ای که با دولتی هدایت می‌شود که منافع ملی کشور خود را مد نظر دارد، ذی‌نفع نیستند. از نظر سران سعودی آنچه منافع عربستان را تامین می‌کند، وجود رهبری در دولت سوریه است که مجری منافع سعودی‌ها باشد و خواسته‌های آنها را اعمال کند و خواسته آنها چیزی جز مقابله با ایران و نفوذ جمهوری‌اسلامی در منطقه نیست. به نظر خانم لورت، از اوضاع ژئوپلتیک هم که بگذریم،‌ تفاوت‌های هویتی هنوز ادامه دارد و در حال گسترش است و عربستان‌سعودی هم بر آتش این اختلافات فرقه‌ای می‌دمد. سعودی‌ها می‌خواهند این تصویر را از ایران به اذهان جهان اسلام متبادر کنند که ایرانی‌ها به اصول و اعتقادات اسلامی پایبند نیستند و به استقلال و ملی‌گرایی گرایش دارند. اما خواسته‌ سعودی‌ها به همینجا هم ختم نمی‌شود، سران عربستان می‌خواهند ایرانیان در منطقه به عنوان شیعه، فارس، غیرعرب، غیرسنی و افرادی که هیچ کوششی در راه دموکراسی و آزادی از خود نشان نمی‌دهند، شناخته شوند. آنها در تلاشند هرچه سریع‌تر نگاه‌های فرقه‌گرایانه و تنگ‌نظرانه خود را به همه منطقه تسری دهند. به واقع پیام سعودی‌ها این است که شیعیان در امور مربوط به اعراب نفوذ کرده‌اند و جوامع و دولت‌های سنی را تحت سیطره خود قرار داده‌اند.

به باور لورت، سعودی‌ها شیعیان را به چشم گروهی مرتد می‌نگرند که نه اعتقادی دارند و نه عرب هستند. برخی گروه‌های سنی هم با شدت و حدت این اعتقاد را دارند و عربستان هم با صرف هزینه‌ها و ارقام نجومی و کمک‌های تسلیحاتی از آنها حمایت می‌کند.این رفتارهای سعودی‌ها در خریدهایشان هم نمود پیدا می‌کند. طبق گزارش خرید عربستان‌سعودی، این کشور در سال گذشته تنها از آمریکا، ۶ برابر همه بودجه دفاعی ایران تسلیحات نظامی خریداری کرده است. اما به گفته لورت، ایران نه گلوله خریده، نه اسلحه و نه تانک که اساسا کسی هم اینها را به ایران نمی‌فروشد. ایرانی‌ها می‌خواهند در این زمینه‌ها هم مانند بسیاری از حوزه‌های دیگر مستقل باشند و پولی را که برای بودجه دفاعی کنار می‌گذارند صرف تولیدات نظامی بومی می‌کنند. آخرین سلاح‌های آمریکایی مطابق گزارش سعودی‌ها، جت‌های جنگنده F15 و بالگردهای آپاچی و بلاک هاوک بوده است.

اینها به این معنا هستند که درک وضع تنش در خاورمیانه ارزش موشکافی بسیار برای آمریکا و دیگر بازیگرانی دارد که تحولات منطقه را دنبال می‌کنند تا بدانند چگونه باید درباره مسائل امنیتی از طرفی و پرونده هسته‌ای ایران از طرف دیگر ایفای نقش کنند. خانم لورت معتقد است در شرایطی که ما تصور می‌کنیم ایران کشوری پرخاشجو و منازعه‌طلب است، جمهوری اسلامی از سال ۱۹۷۹ (پیروزی انقلاب اسلامی در ایران) هیچ کشوری را به حمله تهدید نکرده است. به واقع نزاع امروز، جنگ میان ۲ گفتمان است و ایرانی که پیشگام و حامی گفتمان آزادی است در تقابل با سعودی‌هایی قرار دارد که با همه توان به جنگ گفتمان یاد شده آمده‌اند.