متولیان دیپلماسی وحدت چه ساختاری چیده‌اند که به عنوان ستادی در این مورد بتوانند دستگاه‌های متعدد دیپلماسی را با خود همراه سازند و یا با نگاهی جهانی به تمامه نقش علمای مسلمان اعم از سنی و شیعی را در تحولات چندوجهی منطقه افزایش دهند؟

سجاد اسلامیان: ۱٫ این روزها جنایت‌های وحشیانه گروه موسوم به داعش در عراق و حمایت‌های خارجی از آنها بر هیچ کس پوشیده نیست؛ جنایاتی که تصاویر منتشر شده از آن قلب هر انسان آزاده‌ای را به درد می‌آورد.

۲٫ اما یک سوال این است که چه می‌شد کرد که اتفاقی که این روزها در عراق رخ داده است محقق نمی‌شد و چه عناصر اجتماعی و فرهنگی نیاز بود تا حوادث این روزهای عراق را به چشم نمی‌دیدیم.

۳٫ این یادداشت در پی این نیست که ضرورت‌های دیپلماسی اقتصادی و سیاسی که در سال‌های اخیر به خوبی در مورد عراق مورد توجه قرار گرفته است نادیده انگارد اما ضرورت توجه به دیپلماسی عمومی و فرهنگی و به‌ویژه دیپلماسی وحدت اسلامی مورد تاکید مقام معظم رهبری توجه جدی در این یادداشت است.

۴٫ حقیقت آن است که بخشی از اهل‌سنت در شمال عراق از ورود گروه داعش به این منطقه استقبال کرده‌اند و در این بین این سوال مطرح می‌شود که وضعیت اهل‌سنت در این مناطق چگونه بوده است؟ این سوالی است که پاسخ به آن بسیاری از سوالات درباره چرایی حوادث اخیر در عراق را جواب می‌دهد.

در این باره اگر به منابع سنی مذهب مراجعه کنیم می‌بینیم که بسیاری از این منابع مدعی هستند فساد گسترده در دولت از جمله در دستگاه قضا به همراه کاهش نقش اهل‌تسنن در عملیات سیاسی در عراق از جمله دلایلی بوده است که موجب شده بار دیگر جریان داعش در مناطق سنی‌نشین عراق مورد حمایت قرار بگیرد.

۵٫ همه اینها نشان از تا حدی غیرمذهبی بودن اتفاقات جاری در عراق دارد اگرچه هنگامی که دولتی شیعی بر سر کار باشد و رسانه‌های متعدد متعلق به جریان ضدوحدت(اعم از العربیه و …) بر کوس این ادعا بکوبند که دولت در حق اهل‌سنت رفتار تبعیض‌آمیز دارد بسیاری تحت تاثیر این تبلیغات قرار می‌گیرند.

نکته مهم اما در این بین این است که باید دیپلماسی عمومی، فرهنگی و دیپلماسی وحدت را فراتر از مباحث مذهبی و علمی صرف بدانیم چه اینکه حجت‌الاسلام احمد مبلغی رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی در این باره می‌گوید: امروز مشکلات شیعه و سنی دیگر بعد مذهبی ندارد بلکه بعد سیاسی و بعد فرهنگی و حتی بعد بین‌المللی پیدا کرده است؛ طرح دیپلماسی در مناسبات شیعه و سنی به دو منظور می‌تواند باشد، اولا به دلیل ابعاد فرامذهبی که مناسبات شیعه و سنی پیدا کرده است مشکلات موجود با گفت‌وگوی علمی علما دیگر حل نمی‌شود بلکه باید فضاهای سیاسی و فرهنگی و اجتماعی هم مورد توجه قرار بگیرد.

وی می‌افزاید: بعد دیگر اینکه فضاهای امروزی به گونه‌ای است که مشکلات فضاهای فرهنگی و زیستی‌اش را نیز با دیپلماسی و ابزارهای دیپلماسی حل می‌کند لذا با توجه به ابعاد فرامذهبی و پیچیده شدن مناسبات شیعه و سنی، دیگر این مناسبات یک لایه و یک سطح را تشکیل نمی‌دهند و می‌باید با ابزار دیپلماسی آن را حل کرد لذا مبحث دیپلماسی وحدت اسلامی مطرح می‌شود، منتهی وقتی دیپلماسی گفته می‌شود معنای دیپلماسی که در آن عنصر گفت‌وگو، مصلحت و گام به گام با اهداف مشخص حرکت کردن در آن هست.

مبلغی ادامه می‌دهد: در دیپلماسی وحدت اسلامی اهداف و مصالح را باید در چارچوب وحدت و یا مسائل مترتب بر وحدت قرار دهیم و باید گفت‌وگوهایمان را در چارچوب وحدت و خطوط قرمز وحدت تعریف کنیم لذا دیپلماسی وحدت اسلامی این امور را مقتضی است و شما نمی‌توانید به شکل غیر منظومه‌ای وحدت اسلامی را دنبال کنید و در پاره‌ای از موارد ورود کنید و در پاره دیگری که تاثیرگذار است رها کنید.

۶٫  سال گذشته و در روزهای ابتدایی اردیبهشت ۹۲ بود که اوضاع عراق به شدت متشنج شده بود تا جایی که نوری المالکی در کنفرانس گفت‌وگو و تقریب بغداد گفته بود: فتنه طائفی و مذهبی به عراق بازگشته است چراکه در جای دیگر از این منطقه این فتنه شعله‌ور شده است؛ بادهای فتنه اجازه عبور از کشوری به کشور دیگر را نمی‌گیرد و این فتنه اگر شعله‌ور شود هیچکس از آن نجات نخواهد یافت.

در این کنفرانس چهره‌هایی از علمای اهل‌سنت و شیعه در کنار هم جمع شده بودند که از جمله آنها آیت‌الله اراکی مسئول دستگاه دیپلماسی وحدت حضور داشت.

اما این کنفرانس کار را به جایی نرساند گو اینکه کمتر از دو ماه بعد تلاش‌هایی برای دیدار مراجع شیعی و سنی از جمله آیت‌الله سیستانی و «عبدالملک السعدی» چهره برجسته و مفتی بزرگ اهل‌سنت شمال عراق صورت گرفت که آن نیز به نتیجه ملموسی نرسید.

همه این تلاش‌ها اگر چه دارای بار مثبتی بوده است اما نگاه غیرمنظومه‌ای به وحدت اسلامی و دیپلماسی وحدت اسلامی داشته است لذا این سوال را مطرح می‌کند که مجمع تقریب مذاهب اسلامی برای فعالیت منظومه‌ای در راستای دیپلماسی وحدت اسلامی چه اقدامی انجام داده است.

سوالی که پاسخ آن را باید مسئولان مجمع تقریب مذاهب اسلامی بدهند این است که با توجه به آگاهی از مخاطرات موجود در عراق از حیث وحدت اسلامی که از بیش از یک سال همگان بر آن اطلاع داشتند آنان به عنوان متولیان دیپلماسی وحدت چه ساختاری چیده اند که به عنوان ستادی در این مورد بتواند دستگاه‌های متعدد دیپلماسی را با خود همراه سازد و یا با نگاهی جهانی به تمامه نقش علمای مسلمان اعم از سنی و شیعی را در تحولات چندوجهی منطقه افزایش دهد؟

۷٫ سوال پایانی اما این است که آیا با وجود نظامی شدن وضعیت عراق و جنایت‌های داعش در این کشور می‌توان امیدی به مفید بودن حرکت در مسیر دیپلماسی وحدت داشت؟ پاسخ اگر چه بسیار منفی است اما می‌توان به کورسوهایی در این باره امید داشت.

انتشار خبرهایی از مخالفت برخی علمای اهل‌سنت شمال عراق با داعش که اخیرا موجب اعدام ۱۲ تن از آنها توسط این گروه شد و بیانیه «مجمع فقهی علمای بزرگ عراق برای تبلیغ و افتاء» مبنی بر دوری از هر گونه فتنه‌جویی مذهبی و انتقادهای مشاور مفتی اعظم مصر از حرکت‌های گروه داعش این کورسوها را تقویت می‌کند.

نگاهی به سفر اخیر یک گروه از عراق به مصر و دیدارشان با شیخ الازهر و پیشنهاد الازهر برای برگزاری اجلاس علمای مذهب اسلامی در عراق که مورد استقبال جریان‌های شیعی عراقی از جمله کمیته اوقاف و اموردینی مجلس عراق قرار گرفت نشان می‌دهد می‌توان با هماهنگی حداقلی نقش علمای دینی برای پایان دادن به اتفاقات خونین در شمال عراق را امید داشت.

– See more at: http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13930326000679#sthash.Tszb0Rq1.dpuf