موقعیت کلی

جزیره قشم در شمال غربی تنگه هرمز قرار دارد. طول آن ۱۳۵ کیلومتر و عرض آن از ۱۰ تا ۳۰ کیلومتر متغییر است. این جزیره با مساحت ۱۶۱۰ کیلومترمربع، بزرگترین جزیره خلیج فارس است. بندرعباس با ۱۲ مایل فاصله دریایی نزدیکترین شهر به قشم است. یک فصل گرم و مرطوب و طولانی و یک فصل کوتاه و معتدل از ویژگی های آب و هوایی این شهرستان می باشد.

جزیره قشم به دلیل موقعیت سوق الجیشی خود، در طول تاریخ از زمان ایلامی ها تا کنون همیشه موقعیتی ممتاز و استثنایی داشته و دستخوش تغییر و تحولات مختلفی بوده است. انگلیسی ها که آخرین اشغال گران قشم بودند، در بندر باسعیدو پایگاهی قوی برای تقویت نیروی دریایی خود در خلیج فارس و همچنین انبارهایی برای سوخت کشتی های خود در جنگ جهانی دوم ایجاد کرده بودند که پس از پایان جنگ جهانی دوم به فعالیت خود در این جزیره پایان دادند.پس از پیروزی انقلاب اسلامی قشم اهمیت فراوانی یافت و در سال۱۳۶۸ هـ.ش به عنوان دومین منطقه آزاد تجاری شناخته شد. براساس برآورد آمار سال ۱۳۸۵،جمعیت آن ۱۰۳۷۵۶ نفر است.

شهرستان قشم ۳ بخش،۴ شهر و ۷ دهستان دارد:

بخش مرکزی: شهرقشم، شهر درگهان، دهستان های حومه و رمکان

بخش شهاب: شهر سوزا، دهستان های دولاب، سوزا، صلخ، لارک، هنگام

بخش هرمز: شهر هرمز

آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری

غارهای خربَس

در فاصله ۱۱ کیلومتری شهر قشم بر سینه کوهی مشرف به دریا، معماری صخره ای به نام غارهای خربس وجود دارد که از غارهای دریایی است و بر اثر گرداب و تخلیه ماسه ها از حفره سنگ ها به وجود آمده است. عمر این غارها به دوره مادها می رسد. این غار دارای تالاری است که محل به جا آوردن مراسم مذهبی ویژه ای برای بزرگداشت در گذشتگان و احتمالا مرکز پرستش ایزد مهر یا میترا بوده است.

قلعه لافت

در انتهای تپه ای که روستای لافت در آن قرار دارد، قلعه ای است که اهالی محل به آن قلعه نادری هم می گویند. این قلعه مربع شکل است و چهار برج دارد.

چاه های تلالافت

چاه های بندرلافت، معروف به چاه های تلا در پشت قلعه لافت و داخل گودال مجاور آن به تعداد روزهای سال کبیسه، یعنی۳۶۶ حلقه برای جمع آوری آب باران حفر شده است. عده ای معتقدند که قدمت این اثر به دوره هخامنشیان می رسد.

قلعه پرتغالی های قشم

این قلعه قدیمی در انتهای شمال شرقی جزیره قشم واقع شده و در سال ۱۰۳۰هـ.ق به دستور پادشاه اسپانیا ساخته شده است. دو حصار و چهار برج دیده بانی و خندق دارد و مصالح آن سنگ های مرجانی و ملات ساروج است. آب مصرفی قلعه از طریق آب باران و آب چاه تامین می شده که توسط کانالی زیرزمینی در برکه ها و حوض های قلعه جمع می گردیده است. این قلعه همزمان با قلعه هرمز توسط لشکریان شاه عباس صفوی از چنگ نیروهای اشغال گر خارجی آزاد شد.

قلعه پرتغالی های هرمز

این قلعه که در ضلع شمالی جزیره و در ساحل دریا قرار دارد، مهمترین قلعه باقی مانده از روزگار تسلط پرتغالی ها بر سواحل و جزایر خلیج فارس است و به فرمان آلفونسو دو آلبر کرک ـ دریانورد پرتغالی ـ در سال ۱۵۰۷ میلادی احداث شده است. قلعه به شکل چند ضلعی نامنظم با ساختمانی بسیار مستحکم است. تاسیسات آن شامل انبارهای تسلیحات، آب انبار، کلیسا و اتاق هایی با سقف هلالی است. در زمان شاه عباس صفوی این قلعه به دست امامقلی خان فتح گردید.

قلعه لارک

یکی دیگر از قلعه های مربوط به دوران تسلط پرتغالی ها بر جزیره قشم است که برای سازماندهی و حمایت از نیروهای نظامی ساخته شده است. این مکان نیز در دوره شاه عباس توسط امامقلی خان آزاد شد.

مسجد و مقبره برخ

ساختمان اولیه این مسجد مربوط به قرون اولیه اسلامی است و در روستای کوشه واقع شده است.این مسجد در سال ۲۴۴هـ.ق یک بار مرمت شد و در سال ۷۳۶ هـ.ق براثر زلزله منهدم گردید و توسط پادشاه هرمز در همان سال دوباره ساخته شد. بقعه شیخ برخ ـ سازنده اصلی بناـ نیز در کنار قلعه است.

مسجد جامع قشم

بزرگترین و قدیمی ترین مسجد شهر قشم است که توسط بانویی در سال ۱۲۰۲ هـ.ق ساخته شده است. شبستان مسجد مستطیلی شکل است و ۱۶ ستون دارد.

زیارتگاه شاه شهید

در مجاورت غارهای خربس و در بالای صخره ای در لبه پرتگاه، زیارتگاهی معروف به شاه شهید وجود دارد. هر چند در این مکان قبر مشاهده نمی شود، اما مردم برای زیارت و نذر و نیاز به آن رو می آورند.

سدباستانی بالاتل

در دره کولغان قشم آثار معماری و آب راه های سالمی با دیواره های سنگی به طول بیش از صد متر باقی مانده که به سد بالاتل معروف است. در قسمت دیگری از تپه، قبرستان منظمی با قبرهایی در دو ردیف وجود دارد. همچنین در گوشه ای دیگر اتاق های متعددی وجود دارد که از رونق این منطقه در گذشته حکایت می کند.

برکه بی بی

این برکه حدود ۲۰۰ سال پیش به دست زنی عرب از طایفه بنی معین که همسر حاکم وقت قشم بوده ، ساخته شده است.

چهار طاقی مکتب خانه

این بنا متعلق به دوره پیش از تسلط پرتغالی ها بر جزیره هرمز است. احتمالا در قرن ۷ و ۸ هجری قمری ساخته شده و نزد مردم به مکتب خانه معروف است.

غار نمکدان

این غار با طول ۶۸۵۰ متر بزرگترین غار نمکی جهان می باشد. بخشی از کوه های جزیره قشم به دلیل انباشتگی و رسوب نمک موجود در آب دریا در گسل های عمیق تبدیل به کوه و غارهای نمکی شده است که کوه نمکدان در غرب جزیره نیز از این دسته می باشد.

جنگل های حرا

حرا درختی آبشور زی در اندازه های ۳ تا ۶ متر است که هنگام مد دریا تا گلوگاه در آب فرو می رود و به کمک خاصیت تصفیه ای پوسته اش، آب دریا را جذب و نمک آن را دفع می کند. یکی از زیباترین جنگل های حرای دنیا در جزیره قشم و بندرلافت وجود دارد.

درخت زیبای لور

از رستنی های شگفت انگیز مناطق حاره ای، خصوصاً جزایر خلیج فارس، درخت همیشه سبز لور معروف به انجیر معابد است که تاجی بزرگ با ریشه های هوایی متعدد دارد و میوه رسیده نارنجی رنگ آن مطبوع و خوراکی است. یکی از زیباترین این درختان در روستای تم سنتی منطقه توریان قرار دارد.

سایر آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری شهرستان قشم عبارتند از:

خانه زعفرانیه، دره ستاره ها، بام قشم، غارهای نمکی قشم، کوه های فرسایش، تنب شور، سواحل ماسه ای، جزایر ناز، برکه های گیاهدان، درگهان، گرد، کووه، جلوی، برگ، هشتادگردی، سدهای گوران، ملاحاجی، پی پشت، دم، آب انبارهای ۲۷ واحدی، قصر صورت، خربس، هلر، وزیر، قبرستان های گیاهداران، زندیان، نوریان، تم سنتی، لارک، بامعبدو بقعه های شیخ زین العباد، سیدحسن منصور، سیدان، خواجه ابوالخیر، پیررمکان، شیخ اندرآبی، شیخ اسود، مساجد خالدی، هلوری، توریان، زندیان، پیررمکان، رمچاه، جی جان برج های تیرانداز، ناقوس، گلک، محوطه های خربس، گل، تیاتنگ، خضر، کولغان، کوره ترتپک، قصرهای صورت، نامی، حوضچه بنگالی، چهارطاقی هرمز، شهر قدیم هرمز، مدرسه معلم کرنجاه، مدرسه دکتر شریعتی(جری کولاک)، پاسگاه قدیم هرمز، دره چاه کوه، بافت قدیمی روستای نمونه گردشگری لافت و لارک و …

صنایع دستی

گلابتون دوزی، خوس دوزی،شک بافی، گرگوبافی، سوندبافی

غذاهای محلی

کینگسور، زبیونی، برنج محمد، ماهی با صدف، هریسه، کلون با گوشت ماهی، هواری، پلو بریانی ، کهیله تخم مرغ، نان فوگایالی گی مات، نان گروس، نام دارچو، نان تهر، نان لیح، نان چیپاتی و …

بازی های محلی

دارتوپ، کلمچ، گوپ زنی، کری بری، هفت سنگ بالا، مالوک، تیلا، مایه، جیم بردست.

بوستان ها

بوستان های شهرداری (صدف)، ایثار، پیروزی، زیتون و خانواده در سطح شهرستان قشم از امکان تفریحی دارای امکانات بازی برای کودکان، فضای سبز، سرویس بهداشتی و … می باشد.