پایگاه بصیرت:هفته گذشته (سه‌شنبه ۴/۷/۹۱) درج کاریکاتوری در روزنامه شرق، مسئله‌ساز شد و در پی آن، انتشار روزنامه مذکور متوقف گردید. این دو موضوع در کنار هم، در داخل و خارج، خبرساز شد و واکنش‌های متفاوتی به‌دنبال داشت. در این میان بحثی متفاوت از سایر واکنش‌ها مطرح شد که به‌لحاظ منطقی و روش برخورد با موضوع، دقیق‌تر بود. خلاصه این بحث عبارت بود از اینکه‌: متونی از جنس کاریکاتور دارای دو دسته نماد هستند: ‌نمادهای درون‌متنی، یعنی آنچه که در تصویر، ترسیم شده و دیده می‌شود و نمادهای برون‌متنی، مانند زمان، مکان، طراح، نشریه‌ای که آن را منتشر کرده و… این بحث در نهایت، طراح این کاریکاتور را با استدلال‌هایی که بر اساس ورودی فوق ارائه می‌کند، از اتهام مبرا می‌داند و معتقد است برای چنین مواردی باید با تساهل و تسامح برخورد کرد.

باتوجه به متقن بودن ارکان بحث فوق موضوع کاریکاتور مذکور بر همان اساس اما با استدلالی متفاوت بازخوانی می‌شود. در این کاریکاتور افرادی متحدالشکل از لحاظ چهره و پوشش، ستونی پشت سر یکدیگر ایستاده‌اند و هر یک با چشم‌بند، در حال بستن چشم نفر جلویی است. با در نظر گرفتن اینکه کاریکاتورهای فاقد متن نوشتاری به سبب برخی ملاحظات نمی‌توانند همه نشانه‌ها و نمادها را آشکارا در طرح به‌کار گیرند، از تلفیق و ترکیب استفاده می‌کنند و میان نمادهای درون‌متنی و برون‌متنی بده‌بستان به‌وجود می‌آورند. از این‌رو درک فهم این نمادها برای رسیدن به‌منظور طراح بسیار مهم است. با این توضیح نمادهای مرتبط با این کاریکاتور بررسی می‌شود. صف ستونی، چهره‌ها و لباس‌های متحدالشکل، چشم‌بند، انتشار در هفته دفاع مقدس، سابقه منفی روزنامه شرق، منتقد بودن به نیروهای حامی نظام و… این نتیجه را به‌دنبال دارد که نویسنده قصد تمسخر جنگ، رزمنده و نظام را داشته و بالاتر از آن مسئله جنگ را کاملاً زیر سؤال برده است.

درباره تساهل و تسامح دو عرصه وجود دارد: ۱- عرصه قضایی که مسئولان امر به دلایل مختلف می‌توانند با موضوع از سر تساهل و تسامح برخورد کنند که در مواردی می‌تواند جنبه ارشادی و انذاری برخورد را تقویت کند؛ ۲- عرصه اندیشه‌ورزی و فهم اصل موضوع است که در اینجا نباید به هیچ‌وجه قائل به تساهل و تسامح بود و انتظار داشت مردم با وجود نمادهای بینی که عقلاً و منطقاً سوءنیت طراح را تأیید می‌کند، به جنبه ضعیف و بعید آن گرایش یابند که اگر چنین شود، زمینه لاابالی‌گری در اندیشه‌ورزی آماده می‌شود. باتوجه به اینکه هادی حیدری طراح این کاریکاتور در زمان دفاع مقدس بچه‌ای هفت، هشت‌ساله بوده و درکی از جنگ نداشته،‌ این طرح موهن حاکی از آن است که دیگران مسئله جنگ را برای وی این‌گونه ترسیم کرده‌اند و او نیز به خود جرئت داده تا با این طرح سخیف دفاع مقدس یعنی تجسم همه فضائیل این ملت رشید را مخدوش نشان دهد. تقصیر کسانی که وی را به این کج‌فهمی رسانده‌اند، کمتر از وی نیست.